Lời nói đầu 

Đầu tháng Tám nầy, cũng y như mấy năm trước, Thuận Hoà lại nhận được điện thư của bạn hữu bàn về “Hiện tượng 2 mặt trăng” vào cuối tháng Tám và nhắc Thuận Hoà nhớ đón xem!. Không biết Ất Giáp ra sao, Thuận Hoả xin đăng lại một bài viết đã soạn từ năm 2009, để tặng người bạn đã ưu ái gởi tin cho Thuận Hoà và cũng để mến tặng độc giả bốn phương.

 ________________

 
Gần đây, trên mạng lưới toàn cầu có xuất hiện một tập ảnh vẽ bằng Powerpoint được phổ biến rộng rãi qua phương tiện điện thư giữa những người quen biết với nhau. Tập ảnh bàn về một hiện tượng thiên văn cho là rất hiếm hoi sẽ xảy ra trong tháng 8, hay rõ ràng hơn là vào ngày 27 tháng 8: đó là sự tiếp cận gần nhau nhất giữa sao Hoả và Địa cầu! Tin tức trong tập ảnh nầy đã được các người hiểu biết cho là một trò lừa phỉnh của kẻ hiếu kỳ (hay với mục đích nào khác ?) để gạt những người dễ tin mà thôi. 

Đại ý tin tức phổ biến trong tập ảnh đó như sau:

 
Sao Hoả nhìn từ Nam Bán cầu   

Trong tháng nầy và tháng tới (tập ảnh có lẻ được phát tán vào tháng 7?), khoảng cách giữa Địa cầu và sao Hoả sẽ gần nhau như chưa từng thấy trong lich sữ. Lần tới, hiện tượng nầy sẽ chỉ có thể xảy ra vào năm 2287. Do tác dụng của trọng lực của Mộc tinh làm xáo trộn quĩ đạo của sao Hoả, các nhà thiên văn chỉ có thể chắc chắn được rằng sao Hoả có thể gần Địa cầu như thế trong khoảng 5,000 năm, hay có thể lâu hơn đến 6,000 năm trước khi nó có thể xảy ra lần nữa.

Khoảng cách giữa hai hành tinh sẽ thu hẹp dần trong tháng 8 và ngắn nhất vào ngày 27 khi sao Hoả cách Địa cầu khoảng 34,649,589 dậm. Lúc đó, với một kính phóng đại thường, sao Hoả có thể được nhìn thấy lớn như mặt trăng rằm bằng mắt thường.

 Đầu tháng 8, sao xuất hiện ở phương Đông lúc 10 giờ tối và đạt đến góc phương vị của nó lúc 3 giờ sáng. Vào cuối tháng 8 khi hai hành tinh gần nhau nhứt, sao Hoả sẽ xuất hiện lúc bắt đầu tối và lên đến điểm cao nhất trên bầu trời vào lúc nửa giờ sau nửa đêm, rất thuận tiện để mọi người nhìn ngắm. Hãy nhớ theo dỏi bầu trời từ tháng 8 để thấy sao Hoả càng ngày càng sáng và đỏ hơn trong suốt tháng đó. Những người hôm nay sẽ không ai còn sống sót để được nhìn thấy hiện tượng đó lần nữa!

 Thật là hấp dẩn, phải không các bạn! Nếu bạn nhận được một điện thư có kèm theo một tập ảnh như vậy, bạn có chuyển cho các người quen thân hay không? Khối người đã “Kính chuyển” hay “Thân chuyển” với lời dặn dò “Xin đón xem” như vậy rồi!

 Nếu đọc kỹ trong đoạn trên và nếu tin mắt, bạn có thể thấy rằng tác giả chỉ nói đến tháng 8 mà không nói rõ là năm nào! Đó cũng là một sự thiếu sót có chủ ý của tập ảnh!

 Thật sự, hiện tượng sao Hoả tiếp cận với Địa cầu có thật và đã xảy ra năm 2003. NASA có bản tin đại ý như sau:

 Lúc 9:51, giờ quốc tế, ngày Thứ Tư 27 tháng 8 năm 2003, Địa cầu đã tiếp cận với sao Hoả gần nhất sau 60,000 năm. Khoảng cách của hai hành tinh, tính từ trung tâm, là vào khoảng 56 triệu km, một khoảng cách nhỏ theo kích thước trong thái dương hệ. Những người dân được chứng kiến một hiện tượng như thế vào 60,000 năm trước thuộc chủng loại Neanderthals.

                                        Sao  Hoả tiếp cận Địa cầu   ngày 27 tháng 8 năm 2003   

Lúc koảng cách ngắn nhất nầy xảy ra, một nửa của Địa cầu sẽ gần sao Hoả hơn một nửa kia. Địa cầu có đường kính 12,756 km, do đó sự khác biệt giữa bên nầy với bên kia thật ra không đáng kể so với khoảng cách giữa hai hành tinh. Tuy nhiên, thực tế là vẫn có nơi nào đó gần sao Hoả nhất trong ngày mà khoảng cách giữa sao Hoả và Địa cầu ngắn nhất. Nơi đó là Tahiti. Trái lại, nơi xa nhất trên Địa cầu là sa mạc Nubian ở Sudan. Riêng thành phố Sydney ở Úc châu, gần sao Hoả nhất là 639 km xa hơn khoảng cách từ sao Hoả đến Tahiti, vào lúc 13:50 giờ quốc tế hay 23:50 giờ tối, giờ địa phương. Qua một kính phóng đại vừa phải, sao Hoả có thể được  nhìn thấy như một quả cầu màu cam sáng chói trong nhiều tuần lễ.

Nói rằng sự tiếp cận của sao Hoả và Địa cầu trong năm 2003 là đẹp nhất trong 60,000 năm là đúng. Nhưng trong lịch sữ cận đại của Địa cầu, cũng đã có nhiều lúc Địa cầu rất gần với sao Hoả như vào các ngày 23 tháng 8 năm 1924 và 18 tháng 8 năm 1845. Trong 2 ngày đó, khoảng cách giữa 2 hành tinh vào khoảng 56 triệu km. Khoảng cách đó so với khoảng cách ngày 27 tháng 8 năm 2003 sai kém nhau khoảng 50,000 km, thật ra không đáng kể trong thái dương hệ.

Chuyện gì đã xảy ra sau năm 2003?

 Những tin tức tựa như tin tức phát tán năm 2009 thực ra đã được phát thảo từ năm 2003. Ở thời điểm đó những tin tức đó có phần nào xác thật.

Nhưng những năm sau đó, 2005, 2006, 2007, 2008 và nay 2009, cứ đến gần tháng 7 tháng 8, thì những tin tức loại “giựt gân” đó lại được lập lại dưới những tiêu đề hấp dẩn như “Sao Hoả đẹp mắt”, “Sự tiếp cận hiếm hoi của sao Hoả”, “Sao Hoả tiếp cận với Địa cầu” và “Hai Mặt Trăng”.

Ngày 7 tháng 7 năm 2005, NASA đã có phổ biến một thông cáo tựa đề là “Beware the Mars Hoax” (Hãy cảnh giác trò lừa phỉnh về sao Hoả) để đáp lại chuổi điện thư phát tán trên mạng lưới toàn cầu với tiêu đề “Hành tinh đỏ lại sắp trở nên kỳ diệu”, trong đó, có những ý như sau:

“Địa cầu và sao Hoả đang tiến gần đến một khoảng cách gần chưa từng có trong lịch sữ”. “Ngày 27 tháng 8 … sao Hoả sẽ được nhìn thấy lớn như trăng rằm”.

Và sau cùng “Những người hôm nay sẽ không ai còn sống sót để được nhìn thấy hiện tượng đó lần nữa”.

Theo NASA thì các tin tức đó là một sự lừa phỉnh, vô căn cứ. Thực sự là ngày 30 tháng 10 năm 2005, Địa cầu và sao Hoả có gần nhau nhưng khoảng cách đến 69 triệu km, và nếu nhìn bằng mắt thường, thì chỉ thấy sao Hoả là một ngôi sao thật sáng và đỏ trên bầu trời, chắc chắn không thể nào lớn như mặt trăng rằm!

Ngày 17 tháng 7 năm 2007, đài CBS ở Mỹ có phổ biến một cuộc nói chuyện với nhà thiên văn học Scott Young để đánh tan sự bàn tán của thiên hạ trên mạng lưới toàn cầu về câu chuyện “ Sao Hoả sẽ tiếp cận Địa cầu ở một khoảng cách ngắn nhất và sẽ được nhìn thấy lớn như trăng rằm trên bầu trời”.  Sự thực là trong năm đó, sao Hoả chỉ được nhìn thấy là một ngôi sao sáng trên bầu trời mà thôi. Tuy không được thấy một sao Hoả lớn như mặt trăng rằm, nhưng thiên hạ cũng được an ủi phần nào khi được xem những màn pháo bông thú vị trên bầu trời ngày 27 tháng 7 năm đó. Ngày hôm đó, có một trận mưa vẩn thạch tạo thành 20 sao xẹt trên bầu trời!

Tháng 8 năm 2009, sao Hoả có gì đặc biệt không?

Câu trả lời là không có gì đặc biệt!. Thật ra, cứ 2.2 năm thì sao Hoả và Địa cầu lại gần nhau một lần, có điều là khoảng cách của chúng không phải là ngắn nhất trong lịch sữ. Khoảng cách ngắn nhất giữa sao Hoả và Địa cầu chỉ có thể xảy ra khi sao Hoả ở vị trí  “đối mặt” (Opposition) với Địa cầu. Sao Hoả đối mặt với Địa cầu khi sao Hoả và mặt trời ở 2 phía đối nghịch của Địa cầu.

Ngày 27 tháng 8 năm 2003, sao Hoả đối mặt với Địa cầu và hai hành tinh có khoảng cách ngắn nhất.

Theo các nhà thiên văn thì năm 2009, sao Hoả không có đối mặt, tức là khoảng cách giữa sao Hoả và Địa cầu không thể nào có trị số ngắn nhất.

Theo nhà thiên văn học Jeffrey D Beish, chuyên viên nghiên cứ về sao Hoả, thì lần đối mặt kế tiếp của sao Hoả là vào ngày 27 tháng giêng năm 2010. Lúc đó, sao Hoả sẽ cách Địa cầu 99 triệu km, rất xa hơn nhiều so với khoảng cách hồi năm 2003.

Tóm lại, cho rằng “ngày 27 tháng 8 năm 2009, sao Hoả sẽ tiếp cận Điạ cầu ở một khoảng cách ngắn nhất và ngày đó sao Hoả có thể được nhìn thấy lớn như mặt trăng rằm bằng mắt thường, và những người hôm nay sẽ không ai còn sống sót để được nhìn thấy hiện tượng đó lần nữa”  là một sự lừa phỉnh. Đúng là lần tới khi sao Hoả tiếp cận với Địa cầu ở một khoảng cách ngắn nhất như khoảng cách hồi năm 2003, là vào ngày 28 tháng 8 năm 2287. Tuy nhiên, cũng có khối trường hợp tiếp cận gần khác giữa sao Hoả với Địa cầu để con cháu của chúng ta sau nầy có thể quan sát và nghiên cứu. Không có gì phải lo lắng!

Thuận Hoà
August  2009