Từ cuối năm 2010 đến nay, trên các diễn đàn Toán học, người ta thường bàn tán nhiều về sự vận động của một số nhà Toán học như Michael Hartl với bài viết “The Tau Manifesto” (Tuyên ngôn về Tau), Bob Palais với bài viết “π is wrong” (π là sai). Chữ “sai” ở đây không có nghĩa là các nhà Toán học hồi xưa đã tính sai trị số của π = 3.14159265…. mà chỉ có nghĩa là số π đã được dùng sai chỗ, không thích hợp, mà thôi.

Số π

    Mọi người đều biết π là một hằng số của vòng tròn. Diện 
    tích S và chu vi C của vòng tròn bán kính R đều có liên
    quan đến số π:

                             S = πR²         C = 2πR

Nếu vòng tròn có bán kính bằng 1 thì chu vi vòng tròn bằng 2π và diện tích bằng π, tức là hằng số của vòng tròn π có thể được định nghĩa là:

                π = C/2

Số π là một số vô tỉ, tức là không thể viết đưới dạng tỉ số của 2 số nguyên, đã được xác định rõ ràng từ xưa và hiện diện trong nhiều lảnh vực của khoa học.
      
Tháng Ba, ngày 14 hàng năm được xem là “π-Day” (ngày của số π) và được ghi nhớ bởi các nhà Toán học trên thế giới với những chiếc bánh “pie” (bánh nhân thịt) bên trên có khắc hình chữ π. Hình bên cạnh là một logo của Google ngày March 14 để kỹ niệm và vinh danh số π trong ngày π-Day.

Theo Bob Palais thì cách định nghĩa π = C/2 là không thích hợp và gây phức tạp cho nhiều công thức khác. Tại sao không định nghĩa hằng số vòng tròn là chu vi của một vòng tròn có bán kính bằng 1? tức là:

                                           Hằng số vòng tròn = C

Dĩ nhiên hằng số vòng tròn mới bằng 2π. Trong bài “The Tau Manifesto”, Michael Hartl đề nghị gọi hằng số vòng tròn mới nầy là “τ” (đọc là “tao”), cũng là một mẫu tự Hy lạp như π.

                                   τ = 2π = 6.283185307179586…

Giáo sư toán học Kevin Houston tại Đại học Leeds nói rằng, đã nhiều năm các nhà khoa học nhận ra rằng π không phải là con số tự nhiên nhất khi chúng ta liên kết đến một đường tròn. Số lượng thích hợp hơn phải là 2π, hay τ . Trên thực tế τ đã được ứng dụng tính toán trong các phương trình khoa học và kỹ thuật. Ông nhấn mạnh rằng các nhà toán học ngày nay không đo góc đường tròn bằng độ một cách thông thường mà đo góc bằng radian và có 2π radian trong một đường tròn. Do vậy khi cần tính một phần tư đường tròn thì người ta phải dùng đến π/2 hoặc 2π/4 radian.

Theo báo Daily Mail, tiến sĩ Houston đã sáng tác một đoạn video rồi đưa lên trang mạng YouTube để chứng minh dùng τ tối ưu hơn π trong nhiều trường hợp nghiên cứu khoa học.

Lẽ dĩ nhiên, đề nghị thay đổi trên không phải là không gặp sự chống đối của nhiều người, nhất là những nhà Toán học đã có nhiều công trình liên quan đến số π, những sách vở, những cơ sở, những quảng cáo đã được xây dựng với mục đích ngưỡng mộ số π, vv …. Phải kể thêm những người đã tự hào rằng mình có thể nhớ đến cả trăm hay cả ngàn số lẻ của số π!

Số τ

Chu vi của một vòng tròn có bán kính 1 bằng 2π hay τ radian. Vì bán kính bằng 1 nên góc ở tâm và cung chắn có cùng số đo. Số đo có thể là độ hay radian, π radian = 180^o.

Theo Hình 3 và 4, ta thấy sự phân chia của góc theo τ hợp lý hơn theo π.

Ngày “τ-Day”

Các nhà Toán học ủng hộ sự thay đổi số π bằng số τ còn đề nghị lấy ngày Tháng Sáu, 28  hàng năm làm ngày “τ-Day” (ngày của số τ) để kỹ niệm và vinh danh số τ. Trong ngày đó, cũng sẽ có bánh “pie” nhưng bánh lớn gấp hai và trên có khắc ký hiệu τ to tướng!

Có một sự trùng hợp thú vị là cả 2 số 6 và 28 đều là số hoàn hảo!

(Chú thích: Số hoàn hảo là số bằng với tổng số các ước số của số đó: 6 = 1 + 2 + 3, 28 = 1 + 2 + 4 + 7 + 14).

Thuận Hoà